Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) φέρνει επανάσταση στην Ανώτατη Εκπαίδευση (ΑΕΙ) μεταμορφώνοντας τους τρόπους με τους οποίους διδάσκουμε, μαθαίνουμε και διαχειριζόμαστε ακαδημαϊκά περιβάλλοντα. Το έργο INFINITE στοχεύει να προετοιμάσει καθηγητές και φοιτητές να χρησιμοποιούν ηθικά και αποτελεσματικά την ΤΝ . Καθώς αυτή γίνεται ολοένα και πιο διαδεδομένη σε διάφορους τομείς, το έργο υπογραμμίζει την ανάγκη ενσωμάτωσης εργαλείων ΤΝ σε παραδοσιακές μεθόδους διδασκαλίας για τη βελτίωση των εκπαιδευτικών αποτελεσμάτων, αντιμετωπίζοντας παράλληλα ηθικές και πρακτικές ανησυχίες.
Κατά τη διάρκεια των πρώτων μηνών του έργου INFINITE, οι εταίροι διεξήγαγαν μια έρευνα για να αξιολογήσουν την τρέχουσα κατάσταση της χρήσης της ΤΝ στα ΑΕΙ σε ολόκληρη την Ευρώπη, με ιδιαίτερη έμφαση στην Ελλάδα. Η φάση αυτή περιελάμβανε συστηματική βιβλιογραφική ανασκόπηση και συλλογή δεδομένων από ακαδημαϊκούς και φοιτητές στην Ελλάδα.
Το ακόλουθο άρθρο παρουσιάζει τα πρώτα ευρήματα από αυτή την έρευνα, παρέχοντας μια ολοκληρωμένη επισκόπηση των σημερινών εφαρμογών, των κινδύνων και των επιπτώσεων της ΤΝ στα ελληνικά ΑΕΙ, καθώς και των προκλήσεων και των δεξιοτήτων που απαιτούνται για την αποτελεσματική ενσωμάτωση της ΤΝ.
Τρέχουσες εφαρμογές εργαλείων βασισμένων στην ΤΝ στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση
Η συστηματική βιβλιογραφική ανασκόπηση συνθέτει ευρήματα από διάφορες μελέτες, που αξιοποίησαν την ΤΝ σε επαγγελματικά και παιδαγωγικά πλαίσια στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση. Μια ιδιαίτερη εφαρμογή αποτελεί η ενσωμάτωση των AI chatbots σε εκπαιδευτικές πρακτικές, ιδιαίτερα σε μαθήματα όπως η Διδακτική Μεθοδολογία. Αυτά τα chatbots ενισχύουν την επικοινωνία, τη συνεργασία και τα συνολικά μαθησιακά αποτελέσματα, παρέχοντας άμεση ανατροφοδότηση και υποστήριξη στους φοιτητές.
Ένα άλλο παράδειγμα εφαρμογής είναι η χρήση εργαλείων ΤΝ όπως το ChatGPT μέσα σε καθιερωμένα εκπαιδευτικά πλαίσια όπως το Room2Educ8. Τα εργαλεία αυτά διευκολύνουν μια σειρά από εκπαιδευτικές δραστηριότητες, προωθώντας ελκυστικές μαθησιακές εμπειρίες και προωθώντας διαδραστικά μαθησιακά περιβάλλοντα. Οι προσπάθειες έρευνας και ανάπτυξης επικεντρώνονται επίσης σε διδάσκοντες γλωσσικά μοντέλα-διδάσκοντες (εκπαιδευτικούς chatbots), τα οποία έχουν τη δυνατότητα να παρέχουν εξατομικευμένες μαθησιακές εμπειρίες προσαρμοσμένες στις ποικίλες ανάγκες των μαθητών. Το περιεχόμενο που παράγεται από τεχνητή νοημοσύνη, ιδίως τα βίντεο, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην προώθηση της συμμετοχικότητας, της ισότητας και της εκπροσώπησης σε εκπαιδευτικά πλαίσια. Αυτοί οι πόροι που δημιουργούνται από ΤΝ διερευνώνται για τις δυνατότητές τους να σχεδιάσουν αποτελεσματικές μαθησιακές εργασίες και έργα που αγκαλιάζουν την ποικιλομορφία και ενισχύουν τη δέσμευση των μαθητών. Συνολικά, η ενσωμάτωση εργαλείων ΤΝ στην ελληνική ΑΕΙ στοχεύει στη βελτίωση των εκπαιδευτικών πρακτικών, καθιστώντας τη μάθηση πιο εξατομικευμένη, χωρίς αποκλεισμούς και ελκυστική.
Κίνδυνοι των εργαλείων που βασίζονται στην ΤΝ στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση
Παρά τα πολυάριθμα οφέλη, η ενσωμάτωση εργαλείων βασισμένων στην Τεχνητή Νοημοσύνη στα ελληνικά ΑΕΙ εισάγει αρκετούς πιθανούς κινδύνους που πρέπει να εξεταστούν προσεκτικά. Ένας σημαντικός κίνδυνος είναι η υπερβολική εξάρτηση από τα εργαλεία ΤΝ, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της κριτικής σκέψης και των δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων τόσο στους εκπαιδευτικούς όσο και στους φοιτητές. Η αυτοματοποίηση ορισμένων εργασιών μπορεί να μειώσει την ανάγκη για ανθρώπινη παρέμβαση και δημιουργικότητα, καταπνίγοντας ενδεχομένως την ανάπτυξη καινοτόμων μεθόδων διδασκαλίας.
Σημαντικές είναι επίσης οι ανησυχίες για την προστασία της ιδιωτικής ζωής και την ασφάλεια των δεδομένων, ιδίως όταν τα εργαλεία ΤΝ απαιτούν πρόσβαση σε ευαίσθητες πληροφορίες ή προσωπικά δεδομένα. Το ενδεχόμενο προκαταλήψεων στους αλγορίθμους ΤΝ ενέχει τον κίνδυνο διαιώνισης των ανισοτήτων ή ενίσχυσης των υφιστάμενων προκαταλήψεων στις εκπαιδευτικές πρακτικές. Επιπλέον, υπάρχει κίνδυνος τεχνολογικής εξάρτησης, όπου οι εκπαιδευτικοί μπορεί να δυσκολευτούν να προσαρμοστούν ή να καινοτομήσουν χωρίς την υποστήριξη των εργαλείων ΤΝ, εμποδίζοντας ενδεχομένως την επαγγελματική ανάπτυξη και εξέλιξη.
Επίδραση της ΤΝ στις διαδικασίες διδασκαλίας και μάθησης στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση
Η υιοθέτηση εργαλείων βασισμένων στην ΤΝ στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση έχει βαθύτατο αντίκτυπο τόσο στους καθηγητές όσο και στους φοιτητές. Για τους καθηγητές, τα εργαλεία ΤΝ μπορούν να εξορθολογήσουν διάφορες πτυχές της προετοιμασίας μαθημάτων, της δημιουργίας περιεχομένου και της εμπλοκής των φοιτητών, οδηγώντας σε αυξημένη αποτελεσματικότητα και παραγωγικότητα. Ωστόσο, υπάρχουν προκλήσεις που σχετίζονται με την προσαρμογή στις νέες τεχνολογίες, τη διαχείριση της ενσωμάτωσης των εργαλείων ΤΝ στις υπάρχουσες διδακτικές πρακτικές και τη διασφάλιση της διατήρησης της παιδαγωγικής ακεραιότητας και των μαθητοκεντρικών προσεγγίσεων.
Ο ρόλος των εκπαιδευτικών μπορεί να μετατοπιστεί από τους παραδοσιακούς διδάσκοντες σε διευκολυντές ή καθοδηγητές της μαθησιακής διαδικασίας, τονίζοντας την ανάγκη για συνεχή επαγγελματική ανάπτυξη και προσαρμοστικότητα. Για τους μαθητές, τα εργαλεία ΤΝ ενισχύουν τις εξατομικευμένες μαθησιακές εμπειρίες, παρέχουν πρόσβαση σε ποικίλους εκπαιδευτικούς πόρους και υποστηρίζουν την αυτοκατευθυνόμενη μάθηση. Ωστόσο, υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με τη δίκαιη κατανομή των πόρων ΤΝ, τις δεξιότητες ψηφιακού γραμματισμού και το ενδεχόμενο τα εργαλεία ΤΝ να επιδεινώσουν τις υφιστάμενες εκπαιδευτικές ανισότητες.
Προκλήσεις που εμποδίζουν την ενσωμάτωση της ΤΝ στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση
Η θεματική ανάλυση των απαντήσεων ανοικτού τύπου από τα ερωτηματολόγια αποκάλυψε διάφορες προκλήσεις που εμποδίζουν την ενσωμάτωση της ΤΝ στις καθημερινές εκπαιδευτικές πρακτικές στην Ελλάδα. Οι εκπαιδευτικοί και το ακαδημαϊκό προσωπικό προσδιόρισαν τους περιορισμένους πόρους και τις γνώσεις ως σημαντικά εμπόδια, αναφέροντας τον ανεπαρκή χρόνο για τη διερεύνηση εργαλείων ΤΝ, την έλλειψη επίσημης κατάρτισης και την ελλιπή κατανόηση της ΤΝ, ιδίως μεταξύ των μη επιστημόνων πληροφορικής. Επισημάνθηκαν επίσης οι ανησυχίες για το απόρρητο των δεδομένων και την ασφάλεια, ο συντριπτικός αριθμός των διαθέσιμων εργαλείων ΤΝ, ζητήματα συμβατότητας και ηθικές ανησυχίες, όπως η προκατάληψη και το ενδεχόμενο η ΤΝ να αντικαταστήσει τους ανθρώπινους εκπαιδευτές.
Οι φοιτητές των πανεπιστημίων επανέλαβαν παρόμοιες προκλήσεις, τονίζοντας ζητήματα που σχετίζονται με την εξοικείωση με τα εργαλεία ΤΝ, την αξιοπιστία, την ακρίβεια και το κόστος. Ανέφεραν επίσης τη συμβατότητα με μη αγγλικές γλώσσες, την επεξεργασία περιεχομένου πολυμέσων, την επιστημονική εγκυρότητα και την ποιότητα των δεδομένων. Πρακτικά εμπόδια, όπως ο ανεπαρκής εξοπλισμός, η υποστήριξη στο χώρο εργασίας, οι χρονικοί περιορισμοί, η αντίσταση στην αλλαγή και η έλλειψη υποδομής, ήταν πρόσθετα εμπόδια που εντοπίστηκαν και από τις δύο ομάδες. Αυτές οι προκλήσεις υπογραμμίζουν την ανάγκη για βελτιωμένους πόρους, κατάρτιση και ηθικές κατευθυντήριες γραμμές για τη διευκόλυνση της αποτελεσματικής ενσωμάτωσης της ΤΝ σε εκπαιδευτικά περιβάλλοντα.
Δεξιότητες που απαιτούνται για την αποτελεσματική χρήση της ΤΝ στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση
Τόσο οι εκπαιδευτικοί όσο και οι φοιτητές εξέφρασαν την ανάγκη για ένα πολύπλευρο σύνολο δεξιοτήτων για την αποτελεσματική χρήση της ΤΝ στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση. Οι ηθικοί προβληματισμοί αναδείχθηκαν ως κορυφαία προτεραιότητα για τους εκπαιδευτικούς, με έμφαση στην εκμάθηση του τρόπου ηθικής και ασφαλούς χρήσης της ΤΝ. Οι φοιτητές, από την άλλη πλευρά, τόνισαν τη σημασία των τεχνικών δεξιοτήτων, όπως η κωδικοποίηση και ο αλφαβητισμός στα δεδομένα. Και οι δύο ομάδες αναγνώρισαν τη σημασία της κατανόησης των αρχών της ΤΝ και της μηχανικής μάθησης, παράλληλα με ευρύτερες δεξιότητες όπως η κριτική σκέψη, η δομημένη επιχειρηματολογία και η συνεργασία.
Οι εκπαιδευτικοί τόνισαν τις πρακτικές εφαρμογές της ΤΝ, όπως η δημιουργία chatbots και η ενσωμάτωση της ΤΝ στην καθημερινή εργασία, ενώ οι μαθητές εξέφρασαν την επιθυμία να χρησιμοποιήσουν την ΤΝ για να βελτιώσουν τις μαθησιακές εμπειρίες και τις ερευνητικές δεξιότητες. Οι απαντήσεις υπογράμμισαν την ανάγκη για ένα ισορροπημένο σύνολο δεξιοτήτων που περιλαμβάνει τεχνική επάρκεια, ηθική ευαισθητοποίηση και στρατηγική αξιοποίηση της ΤΝ για τη βελτίωση του εκπαιδευτικού τοπίου.
Τα ευρήματα του έργου INFINITE αναδεικνύουν τις μετασχηματιστικές δυνατότητες της Τεχνητής Νοημοσύνης στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση, προσφέροντας πληροφορίες για τις τρέχουσες εφαρμογές, τους κινδύνους και τις επιπτώσεις της. Ενώ τα εργαλεία ΤΝ μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά τις διαδικασίες διδασκαλίας και μάθησης, καθιστώντας τες πιο εξατομικευμένες, χωρίς αποκλεισμούς και ελκυστικές, ενέχουν επίσης αρκετές προκλήσεις και κινδύνους που απαιτούν προσεκτική εξέταση και στρατηγική εφαρμογή.
Η ενσωμάτωση της ΤΝ στην ελληνική ΑΕΙ παρεμποδίζεται από περιορισμένους πόρους, γνώσεις και πρακτικά εμπόδια, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για βελτιωμένη κατάρτιση, πόρους και ηθικές κατευθυντήριες γραμμές. Τόσο οι εκπαιδευτικοί όσο και οι φοιτητές αναγνωρίζουν τη σημασία ενός ισορροπημένου συνόλου δεξιοτήτων που περιλαμβάνει τεχνική επάρκεια, ηθική ευαισθητοποίηση και στρατηγική αξιοποίηση της ΤΝ για τη βελτίωση του εκπαιδευτικού τοπίου.
Συνολικά, το έργο INFINITE υπογραμμίζει τη σημασία της προετοιμασίας των διδασκόντων και των φοιτητών να χρησιμοποιούν την ΤΝ ηθικά και αποτελεσματικά, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για συνεχή επαγγελματική ανάπτυξη, προσαρμοστικότητα και υπεύθυνη εφαρμογή. Με την αντιμετώπιση των προκλήσεων και την αξιοποίηση των ευκαιριών που παρουσιάζει η Τεχνητή Νοημοσύνη, τα Ιδρύματα Ανώτατης Εκπαίδευσης στην Ελλάδα μπορούν να δημιουργήσουν ένα πιο δυναμικό, χωρίς αποκλεισμούς και καινοτόμο εκπαιδευτικό περιβάλλον.
Ακολουθήστε το έργο: https://infinite-erasmus.eu/